Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza – jak to działa?

Osobiście będąc na urlopie macierzyńskim często spotykałam się z komentarzami w stylu „Ale pani dobrze, ja to nie mogłam sobie pozwolić na taki urlop, bo prowadzę własną działalność gospodarczą i wiadomo…”. Jak to tak naprawdę jest z tym zasiłkiem macierzyńskim u osób samozatrudnionych? Jest czy go nie ma? Czy przysługuje każdemu? W jakiej wysokości? Prostymi słowami postaram się to wyjaśnić.

Po pierwsze – dobrowolność opłacania składek

Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą – w przeciwieństwie do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę - same decydują o opłacaniu składek na ubezpieczenie chorobowe, które w ich przypadku nie są obowiązkowe. To od ich opłacania uzależnione jest wypłacenie zasiłku macierzyńskiego, a od wysokości tych składek – wysokość zasiłku macierzyńskiego.  Ważne jest również to, że w przypadku zasiłku macierzyńskiego nie obowiązuje okres wyczekiwania (tak jak
w przypadku zasiłku chorobowego – okres ten wynosi min. 90 dni opłacania składki chorobowej)
i przysługuje on już od opłacenia pierwszej składki ubezpieczenia chorobowego. W trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego kobieta-przedsiębiorca podlega obowiązkowym składkom na ubezpieczenie zdrowotne,  zaś składki społeczne (emerytalna, rentowa) opłacane są przez ZUS z tytułu pobieranego zasiłku i to przedsiębiorca decyduje, czy chce je samodzielnie opłacać mimo to.

Po drugie – okres wypłacania zasiłku po urodzeniu dziecka

Pracownik etatowy może skorzystać z instytucji urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, w trakcie którego wypłacany jest zasiłek macierzyński. W przypadku osób samozatrudnionych nie można użyć takiego nazewnictwa jak „urlop”, jednakże okres wypłacania zasiłku macierzyńskiego jest taki sam jak w przypadku wyżej wymienionych urlopów, tj. urlop macierzyński – 20 tygodni, urlop rodzicielski – 32 tygodnie (przyjmując, że kobieta urodziła jedno dziecko). Pamiętać należy, że zgodnie z przepisami  pierwsze 14 tygodni musi wykorzystać matka dziecka. Co więcej, nie ma konieczności zawieszania działalności gospodarczej na ten okres – w tym czasie można pracować i uzyskiwać przychody z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Po trzecie – formalności

Kobieta prowadząca działalność gospodarczą otrzyma zasiłek macierzyński pod warunkiem dopełnienia formalności i złożenia odpowiednich dokumentów we właściwej dla siedziby płatnika składek jednostce ZUS. Złożyć należy: wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3B. Wypłata zasiłku następuje 30 dni od dnia założenia popranych dokumentów.

Po czwarte – wysokość zasiłku macierzyńskiego

Dochodzimy do najbardziej skomplikowanej części problematyki zasiłku macierzyńskiego dla osób prowadzących działalność gospodarczą. W tym artykule z przyczyn oczywistych nie podejmę próby obliczenia wysokości zasiłku macierzyńskiego, ponieważ jedynym słusznym wyjściem jest obliczanie go dla konkretnego przypadku. Jednakże istnieje kilka zasad niezmiennych, które należy stosować do obliczenia wysokości zasiłku macierzyńskiego osoby samozatrudnionej:

1. wysokość zasiłku macierzyńskiego uzależniona jest od wysokości opłacanych składek na ubezpieczenie chorobowe przez danego przedsiębiorcę,
2. warunkiem uzyskania wysokiego zasiłku macierzyńskiego (przyjmijmy takiego od pełnej zadeklarowanej podstawy) jest opłacanie przez  12 miesięcy w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej składki na ubezpieczenie chorobowe w wyższej kwocie;
   w przeciwnym wypadku pod uwagę brana będzie odpowiednia część okresu opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe w skali roku, np. 1 miesiąc to 1/12, 5 miesięcy to 5/12 itd.

Z powyższego wynika, że ustawodawca zobowiązuje przedsiębiorcę do samodzielnej dbałości o swoje interesy w okresie ciąży i macierzyństwa. Jestem zwolenniczką praktyki, w której każda osoba prowadząca działalność gospodarczą indywidualnie konsultuje swoją sytuację w razie macierzyństwa z księgowym/ą w taki sposób, by być w pełni poinformowanym o sytuacji finansowej po urodzeniu dziecka. Nie jest tak, że ustawodawca nie daje mechanizmu do skorzystania z uprawnień macierzyńskich, jednakże to przedsiębiorcy pozostawia decyzję czy chce bądź czuje potrzebę zawieszenia tej działalności na czas pobierania zasiłku czy też chce pozostać aktywny zawodowo.
W wielu przypadkach zasiłek macierzyński stanowił będzie sposób przetrwania na czas sprawowania opieki nad dzieckiem, w innych zaś może być… motywacją do szybszego powrotu do pracy ;)

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2019.1373-t.j. z dn. 24.07.2019r.)
2. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. 2019.645-t.j. z dn. 08.04.2019r.)